خودشناسی

خودشناسی: چگونه شناخت بهتری از توانایی های خود داشته باشیم؟

بسیاری از ما انسان ها در کشاکش زندگی و احوالات مختلف خود، بر اثر تجربه فشارها و سختی های مختلف زندگی از توجه به وجود و درون خودمان غافل میشویم. و خیلی از ما اصلا توجه و تفکر کافی راجع به روح و روان و حتی جسم خود را نداریم از فرط درگیری با دنیا و مسائل کوچک و بزرگ آن. اما حقیقت آن است که همه ما آدم ها نیاز به خودشناسی داریم.

حتما می پرسید چرا؟

خب خودشناسی فواید بسیار زیادی دارد. حتما در طول زندگی با لحظات سختی برخورد کرده اید که تصمیم گیری برای شما سخت بوده است یا احساس کلافگی و بی هدفی شما را آزار داده است حتی اگر احساس افسردگی و رنجیدگی کرده اید، همه و همه و خیلی موارد دیگر را می توان با شناخت بیشتر و بهتر خود تا حد قابل توجهی تسکین بخشید و حل کرد.

بخش های مختلف خودشناسی

اما خودشناسی بخش های مختلفی دارد همان طور که به طریق اولی «خود» اجزای مختلفی دارد. ما برای خودشناسی در بخشی باید به ظواهر و جسم خود واقف شویم. در دنیای امروز این بخش از وجود آدمی پررنگ تر شده است و آدم ها بیش از پیش سلامت و زیبایی خود را می شناسند.

اما بخش دیگر و بسیار مهم تر خودشناسی، وقوف و شناخت نسبت به روح و روان خود است که روح و روان ما یا همان نفس ما نیز به بخش های متنوعی تقسیم می شود که نیاز است هر کدام را بشناسیم و پرورش دهیم و از آن ها مراقبت لازم را به عمل بیاوریم.

در این بخش ها می توان از  علایق و سلایق، توانایی ها، اهداف، ارزش ها و… نام برد که هرکدام از این موارد به شکلی مجزا قابل بررسی و تقویت هستند اما در نهایت آن ها در بخش های بسیار زیادی بر هم منطبق و بر هم موثر هستند. در این مجال بناست با مقدمه ای درباره فکر به ارزش ها و همینطور علایق صحبت کنیم و سپس به سراغ موضوع اصلی یعنی شناخت بهتر توانایی های خود برویم.

بخش مهمی از خودشناسی در باب شناخت ارزش های زندگی ما است. این که چه چیز برای شما مهم است؟ چه چیز برای شما احترام آمیز است؟ چه چیز برای شما مقدس است؟ یا حتی چه چیز هایی برای شما تابو محسوب می شود و به سراغ آن ها نمی روید؟ از طرفی ما در زندگی به بعضی کارها و فعالیت ها، اشیا و یا آدم ها علاقمند هستیم که با فکر کردن به آن ها و حتی لیست کردن آن ها می توانیم درجه خودشناسی خود را ارتقا دهیم. اتفاقا علایق ما بیشترین زمان فراغت ما را به خود اختصاص می دهند و حتی ممکن است علایق بی فایده ای باشند و خودمان نیز به این بی فایدگی واقف باشیم.

نحوه خودشناسی در باب توانایی ها

و اما بحث اصلی توانایی ها، در ابتدا باید گفت آدمی دارای ابعاد مختلف شخصیتی است و می تواند توانایی های  متعددی در زمینه هایی متنوع داشته باشد و حتی در همه آن ها بسیار موفق باشد.

اما چطور باید این توانایی ها را پیدا کنیم و دست به پرورش بیشتر و بهتر آن ها بزنیم؟

پیشنهاد ما این است که گوشه ای بنشینید و ویژگی های مثبت خود را،‌ توانایی های خوب خود را لیست کنید. الزاما قرار نیست یک توانایی و استعداد هنری یا شغلی باشد. شاید توانایی همدردی و همراهی با اطرافیان در شما خیلی پررنگ تر از دیگر توانایی ها باشد. بنا براین به تمام قابلیت های خود فکر کنید و آن ها را در یک لیست قرار دهید.

بعد از آن مشخص کنید در پرورش هرکدام چقدر زمان گذاشته اید و چقدر تقویت آن ها دغدغه شما بوده است. حتی می توانید در این جا به خود و تلاش خود در این باب نمره بدهید به طور مثال من در ریاضی و حل تمارین آن پانزده نمره دارم و یعنی برای دستیابی به این سطح خیلی بیشتر از تمرین نقاشی که هفت نمره گرفته ام وقت گذاشته ام و حالا نتیجه بهتری کسب کرده ام به نسبت نقاشی و همین طور الی آخر. به این ترتیب شما متوجه می شوید که تلاش و تمرین یکی از مولفه های مهم در شکل گیری مهارت های شماست و آن ها مواردی است که در طول زمان به دست آورده اید.

مزایای خودشناسی با تهیه لیست

مزیت این کار علاوه بر این که ویژگی های خوب خود را کشف می کنید و از توانایی های خود لذت می برید، به شما نشان می دهد که در کدام کارها جای پیشرفت بسیار بیشتری دارید و باید بیشتر برای آن ها وقت بگذارید و همچنین نشان می دهد اگر شما در چیزی استعداد و نبوغ خاصی از خود نشان نداده اید شاید به این خاطر است که به سمت آن نرفته اید و سعی در انجام آن نداشته اید.

بنا بر این بعد از تهیه این لیست می توانید برنامه ای برای خود ترتیب بدهید و با ابزار های مختلف سعی در تقویت توانایی های خود داشته باشید. مثلا در کارگاه های شعر شرکت کنید، در فضا های مجازی راجع به توانایی های جنسی خود بیشتر بدانید، سعی کنید بیشتر به سخنان اطرافیان خود گوش دهید تا شنونده بهتری باشید و به همین ترتیب دیگر ویژگی هایی که مختص شماست.

روش بعدی شناخت توانایی های خود آن است که خود را موقعیت مربوطه قرار دهیم و توانایی و قابلیت خود را در آن وضعیت بسنجیم. چون ممکن است ذهن در حالت عادی از خود مقاومت نشان دهد اما در زمانی که مجبور به انجام کار باشد چه بسا که بهترین خود را به نمایش بگذارد. به این شکل شما شناخت و پرورش را در کنار هم به انجام می رسانید.

ابعاد مختلف خودشناسی

همانطور که گفته شد خودشناسی ابعاد مختلف دارد و این ابعاد برهم موثر و تاثیرگذار هستند. اما مواردی که در شکل گیری استعداد شما موثر است از این قبیل است:

اول ویژگی های ذاتی و خدادادی که به عنوان اولین عامل شناخته می شوند و توانایی های شما بر این پایه سوارند. دوم علایق و گرایش های شما در زمینه های مختلف که باعث سوق پیدا کردن شما به آن سمت و سو می شود. و بعد تلاش و کوشش شما که معمولا اگر در راستای ویژگی ها و علایق شما قرار بگیرد می تواند باعث شکوفایی و تقویت توانایی ها و استعداد های شما شود. و اما عوامل دیگری مانند اعتققادات ارزش ها و اهداف شما نیز تاثیر شایان ذکری بر آن چه شما به دست می آورید خواهند داشت.

روش های دیگر در خودشناسی و شناخت توانایی ها

 برای شناخت بهتر این توانایی ها و قابلیت ها بد نیست مثلا لیستی که ساختیم را به پدر و مادر، همسر و یا دوستی نزدیک نشان دهیم و نظر آن ها را درباره خودمان بدانیم. چون نگاه اطرافیان شما قطعا تفاوت هایی با نگاه خودتان دارد و آن ها به مواردی توجه کرده اند که شاید به ذهن خود شما تا کنون نرسیده باشد و پنجره جدیدی به روی شما باز شده باشد. شما می توانید از والدین خود راجع به کودکی و علایق شما در آن دوران بپرسید.

نظرات متخصصین:

همچنین می توانید به مشاورین و یا روانشناسان خبره مراجعه کنید و با آن ها درباره استعداد و توانایی های خود صحبت کنید. همیشه نظر یک متخصص می تواند در امر خودشناسی بسیار راه گشا و موثر باشد.

آزمونهای خودشناسی:

و یا همچنین می توان از آزمون های مختلفی که برای شناسایی استعداد ها مفید است استفاده کنید اما باید توجه کرد که هیچ کدام از این آزمون ها صد در صدی و کاملا دقیق نیستند. همین طور می توانید به توانایی های دیگران توجه کنید و از آن ها الهام بگیرید مثلا در یک عصر به تماشای آدم های مختلف بنشینید و از فعالیت های آنان در جهت فعالیت ها و مهارت های خود الهام بگیرید.

بعد از این که توانایی های مختلف خود را تا حدود قابل قبولی ارتقا دادید بر یک توانایی متمرکز شوید و آن را هدف زندگی خود قرار دهید و این مسئله به این معنا نیست که قرار است بقیه فعالیت ها و توانایی های خود را رها کنید و به یکی بچسبید. نه!بلکه شما به نوعی در حال تخصصی سازی خود هستید درست همان طور که جهان امروز نیز به این شکل در آمده و انسان ها با تخصص های خود مفید واقع می شوند.

جمع بندی:

ما باید دائم به فکر خود و ویژگی های خود باشیم و آن هارا به خوبی بشناسیم. از طریق روش های مختلف مانند تجربه کردن و یا نوشتن ویژگی ها. ما از طرق متنوعی میتوانیم دانش خود از توانایی های خود را افزایش دهیم. می توان گفت همه این عوامل در ارتباط باهم و مانند یک سیستم عمل می کنند.

نهایتا این مجموعه شناختها باعث می شود که کیفیت زندگی ما افزایش پیدا کند تا شادابی بیشتری را در زندگی احساس کنیم در نتیجه  احساس هدفمندی پیدا کنیم.